hôm nay ta làm thái hậu rồi

Đối với những khái niệm không giống, coi Lê Thái hậu.

Linh Nhân Hoàng Thái Hậu 靈仁皇太后 Ỷ Lan 倚蘭
Lý Thánh Tông Hoàng phi
Tượng đài Hoàng thái hậu Ỷ Lan dựng ở Gia Lâm Bạn đang xem: hôm nay ta làm thái hậu rồi
Hoàng thái hậu Đại Việt
Tại vị	1073 - 1117
Tiền nhiệm	Thượng Dương Thái hậu
Kế nhiệm	Linh Chiếu Thái hậu
Thông tin yêu chung
Sinh	7 mon 3 năm 1044 hương Thổ Lỗi, phủ Thiên Đức, Đại Cồ Việt
Mất	24 mon 8 năm 1117 (73 tuổi) Thăng Long
An táng	Tháng 8 năm 1117 Thọ Lăng
Phu quân	Lý Thánh Tông
Hậu duệ	Hậu duệ Lý Nhân Tông Minh Nhân vương
Tên ăm ắp đủ Xem vô bài Tôn hiệu Linh Nhân Hoàng thái hậu (靈仁皇太后) Thụy hiệu Linh Nhân Phù Thánh Hoàng thái hậu 靈仁扶聖皇太后
Tước hiệu	Phu nhân (夫人) Thần phi (宸妃) Nguyên phi (元妃) Hoàng thái phi (皇太妃) Hoàng thái hậu (皇太后)
Hoàng tộc	Nhà Lý
Thân phụ	Lê Công Thiết (thần tích)
Thân mẫu	Vũ Thị Tĩnh (thần tích)
Tôn giáo	Phật giáo

Ỷ Lan (chữ Hán: 倚蘭, 7 mon 3, năm Giáp Thân (1044) – 25 mon 7, năm Đinh Dậu (1117) hoặc hay còn gọi là Linh Nhân Hoàng thái hậu (靈仁皇太后), là phi tần của hoàng thượng Lý Thánh Tông, u ruột của nhà vua Lý Nhân Tông vô lịch sử dân tộc VN.

Bà vẫn nhì lượt đăng đàn nhiếp chủ yếu, canh ty non sông bên dưới triều triều Lý được thịnh, những góp sức mang lại hoàng triều mái ấm Lý nhất là về Phật giáo và tài năng trị nước của bà đều được sử gia khen ngợi ngợi và khen thưởng. Tuy nhưng, nhằm rất có thể sở hữu quyền bính nhiếp chủ yếu non sông, bà vẫn mưu chước nhờ vào Lý Thường Kiệt, truất phế truất và sát sợ hãi Thái hậu nhiếp chủ yếu nhiệm kỳ trước là Thượng Dương Hoàng thái hậu và 72 cung tần phi phái đẹp. Việc thực hiện này vẫn tạo ra nhiều giành giật cãi xung xung quanh bà, xây nhiều miếu chiền tuy nhiên lại cút giết mổ sợ hãi vô số mạng người, ko xứng danh và để được ví với Quan Thế Âm Bồ Tát.

Cuộc đời[sửa | sửa mã nguồn]

Tên gọi và xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Xuất thân thuộc của bà, những sách như Đại Việt sử lược và Đại Việt sử ký toàn thư đều ko biên chép rõ nét. Chỉ biết bà chúng ta Lê, người mùi hương Thổ Lỗi, sau là Siêu Loại, còn Ỷ Lan là tên gọi bởi Lý Thánh Tông ban mang lại sau thời điểm vô cung.

Theo truyện thơ nói tới Ỷ Lan mang tên là "Lý triều đệ tam Hoàng thái hậu cổ lục thần tích quốc ngữ thao diễn ca văn" của Trương Thị Trong thời Chúa Trịnh, thì bà mang tên là Lê Khiết Nương (黎潔娘).^[1] Tuy nhiên, cứ bám theo việc u bà được gọi là Tĩnh Nương (靜娘), ở 1 thời kỳ xưa từng rất rất phổ cập người sử dụng kể từ đệm nương sau thương hiệu thiệt của những người phụ phái đẹp, thì có lẽ rằng thương hiệu thực của bà (theo truyện thơ) là Khiết. Cũng sở hữu mối cung cấp nhận định rằng, bà mang tên là Lê Yến (黎嬿).^[2] Một học tập fake người Tống là Thẩm Hoạt vô sách "Mộng khê cây viết đàm" (quyển loại 2) ghi thương hiệu bà là Lê Thị Yến Loan, tuy nhiên học tập fake Hoàng Xuân Hãn cho thấy thêm ê đơn thuần cơ hội phiên âm kể từ thương hiệu Ỷ Lan nhưng mà thôi.

Theo truyền thuyết về bà, Ỷ Lan sinh ngày 7 mon 3 năm Giáp Thân (7 tháng bốn năm 1044) bên trên mùi hương Thổ Lỗi sau thay đổi trở thành Siêu Loại, phủ Thiên Đức, lộ Bắc Giang Hạ ni nằm trong khoảng tầm điểm giáp ranh thân thuộc nhì thị trấn Gia Lâm, thành phố Hồ Chí Minh thủ đô hà nội và thị trấn Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Tuy nhiên, vô truyện thơ bên trên ko phân tích bà sinh vào năm nào là, chỉ cho thấy thêm phụ thân bà chúng ta Lê, sở hữu mối cung cấp ghi thương hiệu là Lê Công Thiết, thực hiện chức quan tiền nhỏ ở Kinh trở thành Thăng Long. Và u bà, bám theo truyện thơ chỉ ghi hiệu là Tĩnh Nương, sở hữu mối cung cấp ghi thương hiệu là Vũ Thị Tĩnh, là 1 trong người làm đồng bên trên mùi hương Thổ Lỗi.

Đến năm Ỷ Lan 12 tuổi hạc thì u nhức rơi rụng, phụ thân lấy u nối tiếp chúng ta Đồng, tuy nhiên không nhiều lâu sau ông cũng tắt thở. Kể kể từ ê, bà sinh sống với những người u nối tiếp, nhì người rất rất hòa thuận.^[3]

Nhập cung[sửa | sửa mã nguồn]

Sách Đại Việt sử ký toàn thư (Bản kỷ toàn thư, quyển 3) chép:

... "Tục truyền rằng vua (Lý Thánh Tông) cúng khấn cầu tự động ko thấy kiến hiệu, mới mẻ đi dạo từng miếu quán. Xa giá chỉ tiếp cận đâu, nam nhi đàn bà ụp xô cho tới coi ko ngớt, duy sở hữu một người đàn bà hái dâu cứ đứng tựa vô vết mờ do bụi cỏ lan. Vua nhìn thấy, gọi tiến hành cung, được vua yêu thương phong thực hiện Ỷ Lan Phu nhân"...^[4]

Theo truyện thơ bên trên, thì này đó là năm Giáp Thìn (1064), Khi vua Lý Thánh Tông cho tới miếu Thổ Lỗi cầu tự động và cởi hội tuyển chọn cung phái đẹp. Song sở hữu mối cung cấp nhận định rằng này đó là vô ngày xuân năm 1063, Khi vua cút cầu tự động ở miếu Dâu (Thuận Thành, Bắc Ninh), qua quýt mùi hương Thổ Lỗi (nằm tức thì cạnh tuyến đường thiên lý nhằm cút vô miếu Dâu), Ngài vén rèm nhìn đi ra, thấy kể từ xa thẳm sở hữu người đàn bà tựa vô cây lan và chứa chấp giờ hát vô trẻo. Sau ê thì fake người đàn bà ấy vô cung.^[2]

Lê thị vô cung, phong thực hiện Ỷ Lan Phu nhân (倚蘭夫人), điểm ở là Du Thiền những (逰蟾閣). Tên hiệu Ỷ Lan tức thị tựa vô gốc lan, Thánh Tông ban phong hiệu này nhằm lấy thực hiện kỷ niệm của việc chạm mặt thân thuộc nhì người. Thánh Tông sang trọng tuổi hạc 40 nhưng mà chưa xuất hiện nam nhi nối dõi, sai Chi hội hậu nhân Nguyễn Bông thực hiện lễ cầu tự động ở miếu Thánh Chúa.^[5] Nhà sư dạy dỗ mang lại Bông thuật đầu bầu thác hóa, Bông nghe bám theo. Việc phát hiện, đem chém Bông ở trước cửa ngõ miếu. Người sau gọi vị trí ấy là Đồng Bông. Chùa ở xã Dịch Vọng, thị trấn Từ Liêm. Đồng Bông ở phía tây trước cửa ngõ miếu, ni hãy còn. Lễ thức "Bông Sòng", hiện tại còn được trình diễn thường niên vô thời gian Lễ hội ở Làng Sủi quê nhà Bà (3/3 Âm lịch) là sinh hoạt độc nhất vô toàn nước VN lúc này tế bào miêu tả, nhắc lưu giữ lại việc tẩy oan mang lại ông Nguyễn Bông. Hiện ni, sở hữu thông thường thờ Đức Lý Thái Hậu (bà Ỷ Lan) tức thì cạnh Đình làng mạc Sủi, bên trên sở hữu đắp điếm nổi chữ "Mẫu nghi ngại thiên hạ", vô mật thất sở hữu ngai rồng thờ vương vãi miện của vua và nón của bà.

Mùa xuân, mon Giêng, năm 1066, Linh Nhân Hoàng nhân sinh đi ra Hoàng tử Lý Càn Đức (李乾德). Ngày bữa sau, lập thực hiện Hoàng hoàng thái tử, thay đổi niên hiệu, đại xá, và phong u là Ỷ Lan Phu nhân thực hiện Thần phi (宸妃).

Năm Mậu Thân (1068) bà lại sinh đi ra Minh Nhân vương (明仁王), sở hữu thuyết tiếp sau đó là Sùng Hiền hầu. Thánh Tông mang lại thay đổi mùi hương Thổ Lỗi thực hiện mùi hương Siêu Loại,^[6] và phong Thần phi thực hiện Nguyên phi (元妃), hàng đầu những phi tần vô cung.

Địa vị giờ đây của Ỷ Lan chỉ với sau Dương Hoàng hậu.

Làm Nhiếp chủ yếu lượt loại nhất[sửa | sửa mã nguồn]

Tháng hai năm Kỷ Dậu (1069), Lý Thánh Tông thân hành cút tiến công Chiêm Thành. Tin cậy, trước lúc cút mái ấm vua trao quyền điều khiển và tinh chỉnh chính vì sự ở triều đình mang lại Nguyên phi, canh ty mức độ sở hữu Lý Đạo Thành (李道成) là Thái sư đầu triều đương thời.

Ra trận, Thánh Tông tiến công mãi ko được, bèn lùi binh. Khi đem quân về cho tới châu Cư Liên (Tiên Lữ, Hưng Yên) thì nghe tin yêu Nguyên phi thực hiện rất tuyệt việc nội trị, lòng dân cảm hóa hòa hợp ý, vô cõi vững vàng vàng, tôn sùng Phật giáo, dân gọi là bà Quan Âm. Thánh Tông nói: ... "Nguyên phi là thiếu nữ còn khiến cho được như vậy, tớ là phái nam nhi lại chẳng được việc gì hoặc sao!" Bèn trở lại tiến công nữa, bắt được vua nước ấy là Chế Củ và 5 vạn người.

Năm sau (1070), Chế Củ xin xỏ đem khu đất phụ vương châu: Địa Lý, Ma Linh, Cha Chính (tức vùng Quảng Bình và Quảng Trị ngày nay) nhằm chuộc tội. Giang thụi Đại Việt những bước đầu không ngừng mở rộng xuống phía dưới Nam.

Mưu đoạt quyền bính[sửa | sửa mã nguồn]

Tháng Giêng, năm 1072, Thánh Tông hoàng thượng lâm bệnh trở nặng rồi chầu trời, lâu 50 tuổi hạc, trị vì như thế được 18 năm. Hoàng hoàng thái tử Lý Càn Đức nối nghiệp, sử gọi là Lý Nhân Tông. Nhân Tông nối nghiệp Khi mới mẻ 7 tuổi hạc, nên tôn mẹ già là Dương Hoàng hậu thực hiện Thượng Dương Hoàng thái hậu (上楊皇太后) và khiến cho Thái hậu nằm trong dự việc triều chủ yếu,^[7] sở hữu Thái sư Lý Đạo Thành giúp sức công việc^[4].

Ỷ Lan Nguyên phi được tôn thực hiện Hoàng thái phi (皇太妃), không tồn tại quyền xen vô việc triều chủ yếu. Nhưng rồi, bên dưới ưu thế là u đẻ của hoàng thượng, cùng với sự link với Thái úy Lý Thường Kiệt, bà vẫn khiến cho Nhân Tông đi ra chiếu chỉ truất phế truất Thượng Dương Thái hậu. Sau ê, Ỷ Lan vẫn đi ra mệnh lệnh nhốt Dương Thái hậu nằm trong 72 cung nữ không giống vô lãnh cung. Đến Khi phân phát tang chôn chứa chấp Thánh Tông hoàng thượng, Thái hậu với mọi cung nữ bị buộc nên chôn bám theo. Khu vực trước cánh đồng làng mạc Sủi (làng Phú Thị)hiện ni, sở hữu địa điểm là Mả Nàng, bám theo người lớn tuổi cao tuổi hạc ở làng mạc,

Sách Đại Việt sử ký toàn thư (Bản kỷ toàn thư, quyển 3) chép sơ lược việc này như sau:

"Quý Sửu (1073)... Giam Hoàng thái hậu chúng ta Dương,... (bởi) Linh Nhân sở hữu tính ghen tị, cho bản thân mình là u đẻ nhưng mà ko được dự chính vì sự, mới mẻ kêu với vua rằng: "Mẹ già cả vất vả mới mẻ sở hữu ngày này, nhưng mà giờ đây phú quý người không giống hưởng trọn, thế thì tiếp tục nhằm u già cả vô đâu?" Vua bèn sai đem nhốt Dương Thái hậu và 72 người thị phái đẹp vô cung Thượng Dương, rồi bức nên bị tiêu diệt chôn bám theo lăng Thánh Tông... (còn) Thái sư Lý Đạo Thành lấy chức Tả con gián nghị đại phu đi ra coi châu Nghệ An".^[8] Từ Khi ê, tầm quan trọng của Lý Thường Kiệt càng ngày càng lên.

Làm Nhiếp chủ yếu lượt loại hai[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Khi sát sợ hãi Thượng Dương Hoàng thái hậu, Ỷ Lan được tôn thực hiện Hoàng thái hậu nhiếp chủ yếu. Lý Đạo Thành vốn liếng là kẻ phụ chủ yếu Thượng Dương Thái hậu, Ỷ Lan nghĩ rằng tránh việc người sử dụng và biếm ông đi ra trấn thủ Nghệ An. Nhưng ko lâu sau lại mang lại gọi về, ban chức Thái phó bình chương quân quốc trọng sự nhằm cùng theo với Thái úy phụ đó là Lý Thường Kiệt quản lý điều hành non sông.

Xem thêm: quỷ thần trong toà nhà cổ

Năm 1075, Thái úy Lý Thường Kiệt, sau thời điểm cử con gián điệp tích lũy thông tin của Nhà Tống, vẫn tổ chức đem quân sang trọng vây tiến công Khâm Châu và Liêm Châu (thuộc tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc). Phá tan kho hoa màu và vũ khí của Nhà Tống ở Ung Châu, giết mổ rộng lớn vạn dân và lùi binh. Nhà Tống chấn động, tuy vậy vẫn ko kể từ vứt ý muốn xâm lăng Đại Việt.

Năm 1076, tướng tá Quách Quỳ, một viên tướng tá dày dạn trận mạc nằm trong Triệu Tiết đem đại binh sang trọng xâm lăng Đại Việt. Mặc cho dù quân Tống cực mạnh tuy nhiên ko thể vượt lên được chống tuyến sông Như Nguyệt của Lý Thường Kiệt. Ông vẫn cử Lý Kế Nguyên vượt qua lực lượng thủy của quân Tống sang trọng kết phù hợp với quân tiến công cỗ của Quách Quỳ. Quách Quỳ thiếu hụt hoa màu, chỉ muốn tiến công rộng lớn một trận mang lại bõ. Nhưng Lý Thường Kiệt án binh bất động đậy ko đi ra, vì như thế ông đợi mang lại quân Quách Quỳ không còn lương lậu, dịch căn bệnh treo bám.

Tháng hai năm 1077, thủy quân Đại Việt ập lệ bờ, xâm chiếm núi Nham Biền rồi đổ xô xuống quân Tống. Một cuộc giao đấu kịch liệt ra mắt, Quách Quỳ, Triệu Tiết đem quân sang trọng kháng hứng. Hai mặt mũi tiêu tốn nặng trĩu. Nhưng Quách Quỳ, Triệu Tiết ko hề hiểu được ê đơn thuần nghi ngại binh.

Đêm ấy, tận dụng quân Triệu Tiết mệt rũ rời và ko phòng ngừa, Lý Thường Kiệt vượt lên trên sông Như Nguyệt, tiến công một trận quyết liệt vô tối. 5 vạn quân viễn chinh của Tống bị khử vô tối ê.

Quách Quỳ kể từ 10 vạn còn sót lại rộng lớn 3 vạn hoi hóp như cá phía trên thớt. Sau ê, Khi có được thư giảng hòa của Thái úy, Nhà Tống mừng như bắt được vàng và nhanh gọn rút quân.^[9]

Sử sách ko ghi rõ rệt thời hạn bà thôi nhiếp chủ yếu và trao lại quyền bính mang lại Nhân Tông. Phỏng bám theo sự khiếu nại Tuyên Từ Hoàng thái hậu Nhà Hậu Lê khoảng tầm 400 năm về sau, có lẽ rằng thời hạn nhiếp chủ yếu của bà cũng chỉ ở mức 10 năm, tức là cho tới khoảng tầm năm 1085, hoặc rất có thể trễ rộng lớn vài ba năm hoặc sớm rộng lớn vài ba năm. Tuy nhiên, Ỷ Lan dù vậy nào là vẫn kế tiếp sở hữu tác động rộng lớn vô triều đình, ví như vô năm 1103, Hoàng thái hậu vẫn phân phát chi phí ở kho nội phủ nhằm chuộc đàn bà bởi mái ấm túng bấn bị phân phối ở mướn, đem chúng ta nhưng mà gả mang lại những người dân con trai góa bà xã. Bà còn khuyến cáo mệnh lệnh cấm trộm trâu và giết mổ trâu bừa bến bãi.^[4]

Vốn là kẻ mộ đạo Phật, và là "người tu bên trên gia",^[10] về già cả, Hoàng thái hậu Ỷ Lan càng chú tâm thao tác làm việc thiện, xây miếu và nghiên cứu và phân tích về đạo Phật. Tính cho tới năm (1115), bà vẫn mang lại xây chứa chấp 150 miếu, thông thường, vô ê sở hữu miếu Đại Dương Sùng Phúc Tự ở quê nhà (Phú Thị, Gia Lâm).^[2]

Vụ án Hồ Dâm Đàm[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Văn Thịnh là kẻ đỗ đầu vô khoa thi đua trước tiên của Nho học tập được triều đình tổ chức triển khai năm 1075, được vấp ngã thực hiện quan tiền, dần dần trải cho tới chức Thái sư. Năm 1084 ông thành công xuất sắc trong các việc bàn nghị về sự việc cương giới với quan tiền Nhà Tống, khiến cho nước này nên trả lại 6 thị trấn 3 động nằm trong châu Quảng Nguyên mang lại Đại Việt. Trong vụ án "Hồ Dâm Đàm", ông bị truất phế truất phục vụ và bị giày vò cút Thao Giang (nay nằm trong thị trấn Tam Nông, Phú Thọ). Khi được triều đình đại xá, ông về bên quê và rơi rụng năm 1096.

Vụ án bên trên, lâu ni người tớ vẫn bàn nhiều. Có người phát biểu vì như thế ông bị nghi ngại kỵ nên bị hạ bệ.^[11] Có người phát biểu ông là nàn nhân vị sự xung đột ý thức hệ thân thuộc Phật giáo với Nho giáo. Phật giáo được tôn vinh, được bảo trợ vị Thái hậu Ỷ Lan. Còn Nho giáo được gia nhập khá mới mẻ, sớm nhất có thể vô đời Thánh Tông hoàng thượng nên bị giới hạn, nhưng mà Lê Văn Thịnh là kẻ hàng đầu phái này.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1117, Thái hậu tắt thở, lâu 73 tuổi hạc, thụy hiệu là Linh Nhân Phù Thánh Hoàng thái hậu (靈仁扶聖皇太后). Sau ê, triều đình thực hiện lễ hỏa táng, chôn bám theo phụ vương người hầu gái.^[12]

Mùa thu, mon 8, nằm trong năm ấy, chôn Linh Nhân Hoàng thái hậu ở Thọ lăng, nằm trong phủ Thiên Đức (nay là phường Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh).^[4]

Câu phát biểu nổi tiếng[sửa | sửa mã nguồn]

Một lượt vua Lý Thánh Tông chất vấn Ỷ Lan về nối tiếp trị nước, Ỷ Lan tâu:

Nghe hoàn thành Lý Thánh Tông rất rất phục.

Được tôn thờ[sửa | sửa mã nguồn]

Bà được tôn thờ ở một số trong những điểm, tuy nhiên đáng chú ý hơn hết là "Cụm di tích lịch sử Đền Ghênh và Chùa Bà Tấm".^{[cần dẫn nguồn]} Đình Yên Thái ở ngõ Tạm Thương, phường Hàng Gai, quận Hoàn Kiếm cũng thờ bà.

Nơi thờ Ỷ Lan được lập bên trên 3 điểm công ty chốt:

• Đền Đức Lý Thái Hậu: trực thuộc Khu di tích lịch sử Đình - Đền - Chùa Phú Thị và đã được xếp thứ hạng cấp cho vương quốc, nằm trong thôn Phú Thụy (tên cổ là Thổ Lỗi, thương hiệu nôm Thổ Lỗi là làng mạc Sủi), xã Phú Thị, thị trấn Gia Lâm, thủ đô hà nội. Có fake thiết thì trên đây rất có thể là quê nhà gốc của bà, sở hữu cả những bệnh tích về văn hóa truyền thống, ngữ điệu, vật hóa học. (Về lễ thức Bông Sòng; về ngôn ngữ: dân làng mạc Sủi sở hữu tục kiêng khem gọi tấm, cám, nhưng mà gọi thay cho vị "đớn, bổi"; có thêm cái giếng tương truyền thời xưa bà Ỷ Lan tắm ở ê và Nguyễn Bông sở hữu nhìn trộm, hiện tại vẫn còn đó vô khuôn viên trước cửa ngõ Đền).
• Đền Ghênh: thông thường gọi là Đền Ỷ Lan, nằm trong thôn Ngọc Quỳnh, thị xã Như Quỳnh, Văn Lâm, Hưng Yên; cũng đều có người nhận định rằng trên đây quê gốc điểm bà được sinh đi ra vẫn còn đó bia đá thạch sàng, điểm trên đây còn để lại được ngày bà rơi rụng 25 mon Bảy âm lịch và thường niên vẫn cởi hội vào trong ngày này nhằm tưởng niệm, di tích lịch sử đã biết thành tàn đập bởi cuộc chiến tranh hiện nay đã được phục sinh lại 1 phần.
• Chùa Bà Tấm: ni nằm trong xã Dương Xá, thị trấn Gia Lâm, Hà Nội; di tích lịch sử lịch sử dân tộc và đã được xếp thứ hạng, khuôn viên miếu còn nhiều di tích lịch sử về phong cách thiết kế lạ mắt của thời Lý, cũng đều có fake thiết nghĩ rằng thiết kế nhằm thờ bà bên trên quê mái ấm sau thời điểm bà rơi rụng kể từ thời vua Lý Nhân Tông, trên đây được nghĩ rằng quê của bà chứ không hề nên bên trên Hưng Yên. Tuy nhiên, về mặt mũi sử liệu, bệnh cứ, địa thế căn cứ điểm này rất rất yếu đuối, ko đúng mực, nhưng mà thời gian gần đây, cơ quan ban ngành và một số trong những mái ấm nghiên cứu và phân tích vẫn lầm lẫn.

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Bên cạnh công huân ổn định ấn định và cải tiến và phát triển non sông, Ỷ Lan còn tồn tại nhì việc nổi trội và đã được sử cũ ghi chép, này đó là việc "chuộc người" (năm 1103) và việc "đề xuất mệnh lệnh cấm trộm trâu và giết mổ trâu bừa bãi" (năm 1117) như vẫn kể bên trên. Việc loại nhất được sử thần Ngô Sĩ Liên khen ngợi là: "Thái hậu thay đổi đời mang lại chúng ta, cũng chính là việc thực hiện chân chủ yếu vậy".^[14] Còn việc loại nhì khiến cho nhiều người dân càng kính trọng và hàm ơn bà, vị "con trâu là đầu tư mạnh nghiệp".^[15]

Tuy nhiên, vô trang sử đời bà sở hữu một vết đen sì, này đó là việc giết mổ bị tiêu diệt Thái hậu Thượng Dương và 72 người thị phái đẹp. Tục truyền rằng bà rất rất hối hận hận về sự việc này nên đã thử nhiều miếu Phật nhằm sám hối hận, cọ oan.^[16]

Xem thêm: hình xăm chuột thần tài

Xét góc nhìn không giống, qua quýt bài xích kệ của bà còn ghi lại vô cuốn Thiền Uyển tập luyện anh, vẫn chứng minh bà không chỉ có là kẻ "hiểu sâu sắc tôn chỉ" ^[17] đạo Phật, nhưng mà còn là một người chất lượng chữ nghĩa. Và bám theo GS Nguyễn Khắc Thuần, "chính những câu nói. đối đáp thân thuộc bà với những bậc cao tăng vẫn bịa đặt nền tảng trước tiên mang lại việc Thành lập và hoạt động của sách Thiền Uyển tập luyện anh rất rất có mức giá trị sau này".^[18]

Giới thiệu bài xích kệ[sửa | sửa mã nguồn]

Bài kệ không tồn tại nhan đề (đầu đề bởi cõi tục sau thêm nữa, sở hữu sách ghi là Kệ Sắc không), được Ỷ Lan thực hiện sau thời điểm đàm đạo với Đại sư Thông Biện về những tôn chỉ của đạo Thiền.

Với bài xích kệ bên trên, Ỷ Lan và đã được những mái ấm nghiên cứu và phân tích văn học tập Việt xếp vô mặt hàng "tác gia văn học tập thời Lý-Trần".^[19]

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Khuyết danh (1993). Đại Việt sử lược. Nhà xuất phiên bản Thành phố Xì Gòn.
• Ngô Sĩ Liên (1983). Đại Việt sử ký toàn thư (Bản dịch, tập luyện I). Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội.
• Trương Thị Trong, Lý triều đệ tam Hoàng thái hậu cổ lục thần tích quốc ngữ thao diễn ca văn in vô Các phái đẹp tác gia Hán Nôm Việt Nam bởi PGS. TS. Đỗ Thị Hảo thực hiện công ty biên. Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội, thủ đô hà nội, 2010.
• Hoàng Xuân Hãn (1996). Lý Thường Kiệt - lịch sử dân tộc nước ngoài gửi gắm và tông giáo triều Lý. Nhà xuất phiên bản thủ đô hà nội.
• Trần Trọng Kim (1968). Việt Nam sử lược. Sài Gòn: Nhà xuất phiên bản Tân Việt.
• Nguyễn Khắc Thuần (1999). Việt sử giai thoại (tập 2, "Lược truyện về Ỷ Lan"). Nhà xuất phiên bản giáo dục và đào tạo.
• Đổ Thị Hảo, Mai Thị Ngọc Chúc (1984). Các phái đẹp thần VN, truyện "Ỷ Lan". Nhà xuất phiên bản Phụ phái đẹp.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Ỷ Lan - Vị Nguyên phi tài giỏi trị nước, an dân